Các Chế Độ Lấy Nét Trên Máy Ảnh, Ống Kính Máy Ảnh Và Cách Sử Dụng Hiệu Quả

Lấy nét là một trong những kỹ năng cơ bản và rất quan trọng trong nhiếp ảnh. Làm chủ được việc lấy nét khi chụp ảnh sẽ giúp tác phẩm của bạn sắc bén và hấp dẫn hơn.

Trong bài viết này, Thanh Mai Store sẽ chia sẻ những hiểu biết về các Chế Độ Lấy Nét Trên Máy Ảnh, Ống Kính Máy Ảnh Và Cách Sử Dụng Hiệu Quả. Đặc biệt là sẽ có một số mẹo hữu ích, giúp nâng cao kỹ năng nhiếp ảnh và chất lượng hình ảnh khi lấy nét.

Khái niệm lấy nét trong nhiếp ảnh

Lấy nét (focusing) là thuật ngữ chỉ tính năng điều chỉnh ống kính máy ảnh nhằm đạt được độ sắc nét tối đa của đối tượng. Trong khi những sự vật, chủ thể khác xung quanh sẽ mờ hơn.

Lấy nét trong nhiếp ảnh là quá trình tập trung ánh sáng hướng từ một đối tượng cụ thể vào một điểm trên cảm biến của máy ảnh. Thông qua quá trình này, hình ảnh chụp được khi xuất ra sẽ hiển thị rõ ràng và sắc nét. 

Việc lấy nét có thể thực hiện bằng cách sử dụng kết hợp các phương pháp khác nhau. Chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn ngay phần dưới đây.

Các cơ chế lấy nét trên máy ảnh

Lấy Nét Thủ Công/Bằng Tay (Manual Focus – MF)

Lấy nét thủ công hay bằng tay là phương pháp lấy nét cho phép bạn tự điều chỉnh ống kính máy ảnh để đạt được khả năng lấy nét của chủ thể theo ý muốn.

Lấy nét thủ công có ưu điểm và nhược điểm sau đây:

Ưu điểm: 

• Chế độ lấy nét thủ công được nhiều người lựa chọn bởi vì có thể nhìn qua khung ngắm và điều chỉnh xoay vòng lấy nét trên ống kính mà lấy nét tự động không có được. 

• Đồng thời, chế độ này còn lấy được nét trong mọi trường hợp, đem lại hiệu quả cao.

Nhược điểm:

• Đòi hỏi người dùng phải có nhiều kinh nghiệm thì mới thành thạo sử dụng được.

• Mọi việc điều chỉnh đều làm bằng tay.

Ví dụ: thủ công là chế độ lấy nét tốt nhất cho chụp ảnh thiên văn. Nếu bạn dành nhiều thời gian để chụp ảnh Dải Ngân hà và các vật thể khác trên bầu trời đêm, bạn sẽ cần phải tinh chỉnh tiêu điểm của mình thành vô cực hoặc một vật thể ở xa, vì lấy nét tự động có thể sẽ bỏ sót tiêu điểm.

Chính vì điều đó, lấy nét bằng tay thường đáng tin cậy hơn lấy nét tự động khi chụp trong điều kiện ánh sáng yếu và trong một số thể loại khác như macro, kiến ​​trúc và ảnh tĩnh.

Chế Độ Lấy Nét Tự Động (Auto Focus – AF)

Lấy nét tự động là một trong những tính năng phổ thông cho hầu hết các dòng máy ảnh hiện đại hiện nay. 

Sự kết hợp giữa cảm biến máy ảnh và phần mềm sẽ tự động điều chỉnh ống kính để giúp tối ưu độ nét của chủ thể, đối tượng mà bạn muốn tập trung lấy nét để chụp. 

Cài đặt tự động lấy nét có thể được sử dụng để khóa đối tượng khi họ đi vào một khu vực cụ thể (chế độ vùng AF), theo dõi ánh mắt trên khung hình và hơn thế nữa.

Công nghệ lấy nét tự động có ưu điểm và nhược điểm sau đây:

• Ưu điểm: Thao tác sử dụng rất đơn giản đem lại hiệu quả cao. Khi sử dụng chỉ cần nhấn một lực nhẹ vào nút chụp và giữ để kích hoạt chức năng lấy nét tự động, máy ảnh sẽ tự động lấy nét và bạn chỉ cần nhấn mạnh nút chụp là sẽ được một bức ảnh hoàn hảo.

• Nhược điểm: Đối với một số trường hợp mà máy ảnh khó lấy nét tự động được do đối tượng bị nhiễu, khiến tính năng lấy nét tự động không tiếp cận được.

Lưu ý: bạn cần đảm bảo rằng mình hoàn toàn quen thuộc với từng cài đặt chế độ lấy nét tự động, vì việc chọn sai chế độ lấy nét có thể kết thúc bằng hình ảnh mất nét!

CHẾ ĐỘ LẤY NÉT TỰ ĐỘNG ĐƠN (AF-S/ONE-SHOT AF)

Đây là lựa chọn tốt nhất nếu bạn không biết nên sử dụng chế độ nào. Để sử dụng, bạn nhắm bố cục của mình trong khung ngắm và nhấn nửa chừng nút chụp. Nó sẽ kích hoạt tính năng tự động lấy nét. 

Ống kính sẽ lấy nét vào đối tượng và khóa. Tín hiệu xác nhận lấy nét màu xanh lục sẽ xuất hiện trong kính ngắm để cho biết bạn đã đạt được tiêu điểm và tiếng bíp trong tiêu điểm sẽ phát ra (trừ khi bạn đã tắt nó).

Miễn là bạn vẫn giữ hờ nút chụp, tiêu điểm sẽ không thay đổi, ngay cả khi bạn di chuyển máy ảnh để chỉnh lại bố cục. Một phương pháp khóa lấy nét rất nhanh chóng và thuận tiện. Nếu không lấy được nét, điểm AF sẽ chuyển sang màu cam.

Ở chế độ One-Shot AF/ AF-S, máy ảnh sẽ không cho phép bạn nhấn hoàn toàn nút chụp trừ khi đối tượng đã được lấy nét. Điều này có nghĩa là nếu máy ảnh không thể lấy nét, bạn sẽ không thể chụp ảnh.

Tự động lấy nét đơn hoạt động tốt nhất cho các đối tượng tĩnh, chẳng hạn như: chân dung, macro và kiến ​​trúc, vì không cần theo dõi hoặc bao quát một khu vực rộng.

Bạn cũng có thể sử dụng AF-S để chụp ảnh phong cảnh, cùng với khẩu độ hẹp cho độ sâu trường ảnh rộng để có độ sắc nét tối đa. 

Bạn cũng có thể sử dụng tự động lấy nét đơn để tạo ảnh phơi sáng lâu, để đảm bảo rằng tiêu điểm của bạn là chính xác.

Thuật ngữ Tự động lấy nét đơn trong một số máy ảnh phổ biến:

• Nikon & Fujifilm: AF-S

• Canon: One-shot AF

• Sony: Single-shot AF

CHẾ ĐỘ LẤY NÉT TỰ ĐỘNG LIÊN TỤC (AF-C / AI SERVO)

Chế độ này được thiết kế dành cho các đối tượng chuyển động nhanh. Máy ảnh sẽ tính toán vị trí của đối tượng tại thời điểm màn trập kích hoạt và lấy nét cho phù hợp.

Cơ chế này không khóa lấy nét, mà sẽ liên tục kiểm tra tiêu điểm và lấy nét lại mỗi khi khoảng cách từ máy ảnh đến đối tượng thay đổi, cho đến thời điểm phơi sáng. Vì vậy, rất lý tưởng để chụp ảnh các đối tượng chuyển động - bạn có thể giữ hờ nút chụp khi bạn theo dõi đối tượng, sau đó nhấn chụp vào thời điểm quan trọng.

Khi lấy nét được ở chế độ này, điểm AF sẽ chuyển sang màu xanh lam. Nhưng, một vấn đề tiềm ẩn là tự động lấy nét liên tục sẽ cho phép chụp ngay cả khi đối tượng không được lấy nét. Do vậy, nếu ống kính vẫn chưa hoàn thành việc lấy nét hoặc không tìm thấy tiêu điểm, bạn sẽ nhận được hình ảnh không đẹp.

Lưu ý: chế độ AF liên tục không hiệu quả bằng chế độ AF đơn khi đối tượng tĩnh. Chế độ Tự động lấy nét này cũng sẽ tiêu hao pin nhiều hơn. 

Ngược lại, nếu có có thể duy trì tập trung vào đối tượng chuyển động liên tục. Chế độ này sẽ là "đôi mắt" để chụp chân dung, thể thao và động vật hoang dã.

Thuật ngữ Tự động lấy nét liên tục trong một số máy ảnh phổ biến:

• Nikon & Fujifilm: AF-C 

• Canon: AI Servo AF

• Sony: Continuous AF

LẤY NÉT LAI (Hybrid)

Chức năng AI-Focus/Auto-Servo AF/AF-A,… được xem là hình thức lấy nét lai, máy ảnh sẽ hoàn toàn tự đánh giá cảnh và quyết định cho việc lấy nét. 

Nếu đối tượng đứng yên, máy ảnh hoạt động ở chế độ lấy nét đơn; còn nếu đối tượng di chuyển, máy ảnh sẽ tự động chuyển sang chế độ lấy nét liên tục

Đây là chế độ dành cho các đối tượng đặc biệt, chẳng hạn như động vật hoang dã và trẻ nhỏ. Bởi, các vi điều chỉnh liên tục trong quá trình lấy nét tự động liên tục có thể gặp vấn đề khi đối tượng đó ngừng chuyển động. Lúc này, chế độ Lấy nét tự động kết hợp trở thành lựa chọn tốt nhất trong các tình huống khi chuyển động của đối tượng là không thể đoán trước.

Một lưu ý là khi dùng máy ảnh Mirrorless, nếu bạn bật kích hoạt tính năng nhận diện khuôn mặt, ngay lập tức máy ảnh tự động chuyển sang cơ chế lấy nét theo cách so sánh đo tương phản truyền thống, chậm chạp.

Thuật ngữ Tự động lấy nét lai trong một số máy ảnh phổ biến:

• Nikon: AF-A

• Canon: AI Focus AF

• Sony: Continuous AF

Bảng tóm tắt tổng hợp:

Nhìn chung, lựa chọn chế độ lấy nét tự động nào tốt nhất phụ thuộc chủ yếu vào chuyển động của đối tượng được chụp, điều kiện ánh sáng và cuối cùng là mức độ khó lấy nét. 

Chế độ lấy nét vùng tự động là gì?

Hiểu điểm lấy nét của máy ảnh là bước đầu tiên trước khi chọn chế độ Vùng AF tốt nhất. Bây giờ, chúng ta hãy đi sâu vào các chế độ AF-Area khác nhau, có bao nhiêu loại, cách chúng hoạt động và khi nào bạn nên sử dụng chúng.

Chế độ vùng lấy nét tự động đơn điểm (Single-Point AF-Area Mode)

Chế độ Khu vực AF một điểm (SINGLE-POINT AF AREA MODE) là chế độ vùng lấy nét tốt nhất cho các chủ thể tĩnh. 

Ảnh chụp phong cảnh thường xuyên sử dụng chế độ này, vì các phần của phong cảnh bạn đang sử dụng để lấy nét sẽ không di chuyển.

Khu vực lấy nét này cũng mang lại cho bạn độ chính xác cao hơn khi bạn chụp chân dung hoặc hình ảnh mà điểm lấy nét chính xác là rất quan trọng.

Thuật ngữ chế độ AF vùng 1 điểm trên một số máy ảnh phổ biến:

• Nikon: Single-Point AF

• Canon: Manual AF Point

• Sony: Center / Flexible Spot

Chế độ lấy nét vùng Dynamic (Dynamic AF-Area)

Trong chế độ lấy nét vùng “Dynamic” (Nikon) hoặc “AF Point Expansion” (Canon), bạn chọn một điểm lấy nét và máy ảnh sẽ lấy nét theo điểm mà bạn chọn.

Nếu trong quá trình lấy nét, đối tượng của bạn di chuyển thì máy ảnh sẽ sử dụng các điểm lấy nét xung quanh để theo dõi chuyển động của đối tượng và giữ tiêu điểm cho đối tượng của bạn. Bạn có thể theo dõi đối chủ thể bằng cách lia máy ảnh cùng và đảm bảo rằng đối tượng ở gần điểm lấy nét đã chọn ban đầu.

Ưu điểm phương pháp này thể hiện rõ nhất khi chụp các đối tượng đang chuyển động, giúp hình ảnh luôn sắc nét và cực kỳ chi tiết.

Chế độ vùng AF động 9 điểm động để chụp chủ thể chuyển động chậm

Hầu hết, các máy ảnh đều bao gồm các chế độ vùng AF động khác nhau trong các nhóm của một số điểm lấy nét, như: 9, 21, 51,... Số điểm thay đổi tùy theo kích thước và loại cảm biến máy ảnh.

Các máy ảnh cấp thấp cơ bản bao sẽ có vùng AF nhỏ hơn và ít điểm hơn, thường nằm trong khoảng từ 11 đến 179 điểm. Trong khi các máy ảnh nâng cao có thể bao gồm các vùng AF lớn hơn, lên đến 693 điểm lấy nét, như Sony A9.

Trong chế độ vùng lấy nét này, máy ảnh Nikon cũng cung cấp tính năng theo dõi lấy nét 3D, bao gồm nhận dạng màu sắc để cải thiện độ chính xác của tiêu điểm. Đây là chế độ Vùng lấy nét tự động hiệu quả để theo dõi các đối tượng như chim đang bay trên bầu trời quang đãng.

Phân biệt Chế độ AF động so với 3D ở cách máy ảnh sử dụng các điểm lấy nét khi chụp ảnh :

• Chế độ vùng động: sử dụng một trong các điểm lấy nét để lấy nét đối tượng, ưu tiên điểm trung tâm và sử dụng các điểm xung quanh nếu cần. Cuối cùng, máy ảnh sẽ chỉ sử dụng một điểm lấy nét trong số 9, 21, 51 hoặc tổng diện tích.

• Chế độ 3D và theo dõi đầy đủ: sử dụng nhiều điểm để lấy nét đối tượng nếu cần. Bằng cách đó, nếu máy ảnh có sẵn 51 điểm theo dõi và cần 5 điểm để lấy nét vào đối tượng, nó sẽ sử dụng 5 điểm cụ thể đó. Chế độ này có thể trông thuận tiện hơn, nhưng, như đã đề cập trước đây, máy ảnh của bạn càng có nhiều điểm lấy nét thì càng khó lấy nét chính xác đối tượng. 

Chế độ vùng AF 3D để theo dõi và chụp một con chim đang bay. (Ảnh: Dan Zafra)

Thuật ngữ chế độ vùng AF động trên một số dòng máy ảnh phổ biến:

• Nikon: Dynamic AF area

• Canon: AF Point Expansion

• Sony: Lock-on: Flexible spot

Chế độ vùng AF Nhóm (Group-Area AF Mode)

Chế độ vùng AF nhóm (GROUP AF AREA MODE) cho phép bạn chọn một Vùng lấy nét tự động cụ thể, với một số lượng nhỏ các điểm lấy nét tự động, thay vì với một điểm duy nhất. Cơ chế này đảm bảo độ chính xác cao khi bạn muốn lấy nét tự động nhiều chủ thể cụ thể một lúc. 

Chế độ lấy nét này hoạt động với 4 điểm lấy nét, điểm thứ năm ở giữa bị ẩn. Bạn có thể di chuyển tất cả bốn điểm lấy nét bằng cách nhấn vào bộ điều khiển cảm ứng đa điểm ở mặt sau của máy ảnh. Khi chọn đối tượng lấy nét, tất cả năm điểm lấy nét sẽ được kích hoạt đồng thời để lấy nét, ưu tiên cho chủ thể gần nhất. 

Lấy nét tự động theo vùng nhóm đặc biệt hữu ích khi chụp ảnh chim, động vật hoang dã và các môn thể thao hoặc chụp chân dung nhóm.

Ví dụ: chụp ảnh động vật hoang dã đang di chuyển theo nhóm thì đây là một lựa chọn lý tưởng cho bạn.

Tuy nhiên, khi bạn sử dụng lấy nét vùng nhóm ở chế độ lấy nét đơn, máy ảnh sẽ nhận diện khuôn mặt và cố gắng lấy nét vào mắt của đối tượng gần nhất. 

Ví dụ: nếu bạn đang chụp ảnh ai đó giữa cành cây và chiếc lá, máy ảnh sẽ luôn cố gắng lấy nét vào khuôn mặt của người đó thay vì chiếc lá gần nhất.

Tuy nhiên, khả năng nhận dạng khuôn mặt này chỉ sử dụng ở chế độ lấy nét đơn trên máy ảnh DSLR Nikon.

Thuật ngữ chế độ vùng AF nhóm trên một số máy ảnh phổ biến:

• Nikon: Group AF area

• Canon: Zone AF

• Sony: Zone

Chế độ lấy nét vùng tự động (Auto-Area AF Mode)

Chế độ Auto-Area AF Mode là phương pháp lấy nét “ngắm và chụp”. Tùy thuộc vào những gì bạn chụp mà máy ảnh sẽ tự động chọn những gì cần lấy nét.

Nếu bạn chụp ở chế độ lấy nét đơn và chọn “Auto-Area AF”, máy ảnh sẽ hiển thị những điểm lấy nét, cho phép bạn xem và xác nhận khu vực máy ảnh sẽ lấy nét.

Điểm bất cập của chế độ này là máy ảnh có quyền kiểm soát đối với phần nào của cảnh mà nó cho là quan trọng. 

Chẳng hạn, nó sẽ nhận ra tông màu da của một người trong khung hình và sẽ tự động lấy nét vào họ. Nếu có nhiều người trong khung hình, máy ảnh sẽ tập trung vào những người gần máy ảnh nhất. Nếu không phát hiện được bất kỳ tông màu da nào, nó sẽ lấy nét vào đối tượng gần nhất và lớn nhất trong khung hình. 

Như vậy, có khả năng đối tượng chuyển động ở hậu cảnh sẽ có thể được chú trọng hơn đối tượng tĩnh ở tiền cảnh.

Thuật ngữ chế độ Vùng AF tự động của một số máy ảnh phổ biến:

• Nikon: Auto AF Area Mode

• Canon: Auto AF Area

• Sony: Wide

Chế độ lấy nét theo mắt (Eyes Autofocus)

Nếu bạn chuyên chụp ảnh chân dung, tính năng phát hiện mắt tự động lấy nét (Eye AF) chắc chắn là chế độ bạn sẽ thường xuyên sử dụng. Bởi, việc lấy nét ở một mục tiêu rất nhỏ như mắt thường rất khó nếu lấy nét thủ công. Để giúp giải quyết vấn đề này, hầu hết các máy ảnh ngày nay đều cố gắng tích hợp chế độ Eye AF vào trong máy ảnh.

Trong số tất cả các nhà sản xuất lớn, máy ảnh của Sony được xem là có hệ thống Eye AF tốt nhất. 

Nó theo dõi chuẩn xác ngay cả khi đối tượng đang di chuyển, đeo kính hoặc nhìn xuống. Thậm chí còn có thể nhận biết cả mắt động vật. Vì vậy, bạn cũng có thể sử dụng nó trong chụp ảnh động vật hoang dã.

Bảng tóm tắt tổng hợp:

Một số chế độ lấy nét phổ biến khác

Lấy nét nhận diện khuôn mặt

Chế độ này cho phép máy ảnh phát hiện được khuôn mặt, sau đó tự động lấy nét liên tục cho đến khi nhấn chụp.

Khi hoạt động, trên gương mặt chủ thể sẽ được bao quanh bởi một khung vuông. Máy ảnh có thể nhận diện nhiều hơn một chủ thể, nhưng sẽ ưu tiên lấy đối tượng gần trung tâm ảnh và gần ống kính hơn.

Chế độ lấy nét theo gương mặt giúp việc chụp ảnh chân dung tiện lợi, nhanh chóng hơn. Tuy nhiên, trường hợp chủ thể quá nhỏ hoặc quá lớn, ánh sáng quá yếu hoặc quá chói,... máy ảnh sẽ không nhận ra gương mặt, lúc này người dùng phải lấy nét thủ công MF.

Lấy nét nhận diện nụ cười

Tương tự như nhận diện gương mặt, nhận diện nụ cười cho phép máy ảnh nhận biết được đối tượng (người) trong bức ảnh đang cười, sau đó tự động lấy nét chủ thể đó. 

Chế độ này thích hợp dùng trong chụp chân dung, selfie và thường được kết hợp với tính năng tự động chụp từ xa khi chủ thể người nở nụ cười.

Vì là thuật toán phần mềm, nên đôi lúc, chế độ lấy nét nhận diện nụ cười không chính xác. Những lúc như vậy, bạn có thể sẽ cần “cười lại” hoặc “cười lớn” hơn để máy ảnh có thể nhận biết.

Mỗi kiểu máy và thương hiệu sẽ sử dụng kiểu lấy nét tự động và chế độ Khu vực máy ảnh theo cách tương tự nhưng với các thuật ngữ khác nhau. Vì vậy, bạn cần nắm rõ điều này để sử dụng chúng linh hoạt hơn.

Mong bài viết này đã mang lại nhiều trải nghiệm hữu ích cho những tín đồ đam mê nhiếp ảnh! Chúc bạn thành công!